Na Polskim Cmentarzu Wojennym na wzgórzu Monte Cassino, gdzie pochowanych jest blisko tysiąc poległych żołnierzy 2. Korpusu Polskiego, 18 maja 2019 r. odbyły się uroczystości upamiętniające 75. rocznicę bitwy, w których udział wzięli Weterani Armii gen. Władysława Andersa, Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Andrzej Duda wraz z Małżonką, po raz pierwszy w historii – Prezydent Republiki Włoskiej Sergio Mattarella z Córką, a także Organizator obchodów – Szef Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych Jan Józef Kasprzyk.
Uroczystości rozpoczęła Msza święta, której przewodniczył ordynariusz polowy bp Józef Guzdek. W homilii zaznaczył, że dorodne ziarna wsiane w skalistą glebę pod lazurowym niebem Italii, choć obumarły, wydały obfity plon wolności. To była śmierć "ku przyszłości". Ofiara życia polskiego żołnierza miała sens. I nie poszła na marne. Tę prawdę należy przekazywać kolejnym pokoleniom.
Po Eucharystii miała miejsce ekumeniczna modlitwa za spoczywających na cmentarzu poległych żołnierzy, poprowadzona przez ks. mitrata Michała Dudicza z ordynariatu prawosławnego, ks. ppłk. Sławomira Fonfarę z Ewangelickiego Duszpasterstwa Wojskowego oraz rabina Stasa Wojciechowicza, przedstawiciela naczelnego rabina Polski. Po przybyciu na teren cmentarza Prezydenta Republiki Włoskiej Sergio Mattarelli z Pierwszą Damą, którego przywitał Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, Szef UdSKiOR Jan Kasprzyk uroczyście przywitał Gości, mówiąc: – W pierwszej kolejności słowa powitania skieruję do Weteranów Walk o Niepodległość, do żołnierzy 2. Korpusu Polskiego, którzy przybyli do nas ze wszystkich zakątków świata: z Nowej Zelandii, Australii, Kanady, Stanów Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii, oraz oczywiście z Polski. Witamy Was, czcigodni Weterani, witamy Was, bohaterowie naszej wolności! Tu, w tym świętym miejscu, przy grobie Waszego dowódcy gen. Władysława Andersa, chcemy Wam podziękować za to, że 75 lat temu nie zabrakło Wam odwagi i męstwa, że walczyliście o to, aby pokonany został wróg, aby Polska, Italia, Europa były wolne! Bez Was tej wolności by nie było. Jesteśmy Wam za to dozgonnie wdzięczni.
Następnie głos zabrał Prezydent RP Andrzej Duda, który stwierdził, że tamta wojna, tamta bitwa – zwycięska dla nas Polaków, ale okupiona krwią – była dla Europy i świata wielką lekcją: nigdy więcej wojny, nigdy więcej ludzkiej tragedii spowodowanej przez czyjeś okrucieństwo, czyjąś żądzę władzy, potęgi, ziemi. Niech świat opiera się na wzajemnej współpracy i wzajemnym szacunku – taki świat chcemy dzisiaj budować. Prezydent Republiki Włoskiej Sergio Mattarella powiedział, że Ci, którzy walczyli i polegli, zrobili to, aby wyzwolić Italię spod władzy nazizmu i faszyzmu, aby możliwe było powstanie nowej Europy i aby po zburzeniu zbyt długo dzielących nas barier – nasze narody mogły czuć się bliskie, tak jak ma to miejsce dziś, wreszcie w wolnej od przemocy, konfliktów i ucisku dyktatur Europie.
Szczególnym momentem uroczystości było przekazanie przez Weteranów 2. Korpusu Polskiego repliki proporca 12. Pułku Ułanów Podolskich przedstawicielom Młodego Pokolenia. Testament do młodych, w którym bohaterowie walk o Monte Cassino proszą o zachowanie pamięci o ich poświęceniu, odczytał prof. dr hab. Wojciech Narębski. Musicie zachować w pamięci dla przyszłych pokoleń prawdę o bitwie o Monte Cassino, prawdę o naszym poświęceniu, o konaniu naszych kolegów, o desperacji, z jaką pokonywaliśmy terenowe przeszkody w morderczym ogniu nieprzyjaciela. To wszystko tkwi głęboko w naszych sercach, ale chcemy mieć pewność, że gdy ostatni z nas opuści ziemski padół, pozostaną następcy, którzy będą o tym pamiętać, że nawiedzą groby naszych kolegów i złożą Im hołd – brzmiał fragment Testamentu. Na zakończenie uroczystości odczytano Apel Poległych, Pułk Reprezentacyjny Wojska Polskiego oddał salwę honorową, po czym Chór Wojska Polskiego odśpiewał Czerwone Maki na Monte Cassino. Wieniec przed Zniczem przy Krzyżu Virtuti Militari złożyli Prezydenci Polski i Włoch.
W uroczystościach na Monte Cassino udział wzięli również przedstawiciele polskich instytucji państwowych, m.in. minister obrony narodowej Mariusz Błaszczak, minister spraw wewnętrznych i administracji Joachim Brudziński, minister rodziny, pracy i polityki społecznej Elżbieta Rafalska, senator Anna Maria Anders, córka generała Andersa, szef Sztabu Generalnego Wojska Polskiego gen. Rajmund Andrzejczak, poseł na Sejm RP Małgorzata Gosiewska, a także licznie przybyli harcerze, strzelcy, historycy, grupy rekonstrukcyjne, uczniowie polskich szkół na dawnych Kresach Wschodnich, organizacje pozarządowe.
Wszyscy uczestnicy uroczystości otrzymali specjalny podarunek – "Maki Pamięci", czyli ziarenka maku w malutkiej doniczce, które mogli przywieźć ze sobą do Polski i zasiać w domach, dedykując je wybranemu bohaterowi spod Monte Cassino, aby w ten sposób uczcić pamięć żołnierzy, którzy oddali "Bogu ducha, ciało ziemi, a serca Polsce", jak głosi inskrypcja na Polskim Cmentarzu Wojennym. Dodatkową inicjatywą Szefa UdSKiOR, zaplanowaną na kilka najbliższych miesięcy, jest akcja nadawania grobom wizerunków poległych żołnierzy. – To akcja, którą rozpoczęliśmy w tym roku. Chcemy przywrócić i przypomnieć ich twarze. Odnajdujemy w archiwach i za pośrednictwem rodzin zdjęcia wspaniałych bohaterów. Chcemy, aby w najbliższych miesiącach fotografia każdego z pochowanych, poległych tutaj, była umiejscowiona na jego grobie – zapowiedział Minister Kasprzyk.
Zdobycie masywu Monte Cassino wraz ze znajdującym się na szczycie wzgórza opactwem benedyktynów w maju 1944 roku przez żołnierzy 2. Korpusu Polskiego pod dowództwem gen. Władysława Andersa pozwoliło przełamać niemieckie umocnienia obronne zwane linią Gustawa, otwierając aliantom drogę do Rzymu. Podczas zaciętych walk zginęło 923 żołnierzy polskich, niemal 3000 zostało rannych, a 345 uznano za zaginionych.
