17 grudnia 1970 r. ok. godz. 6 w okolicach przystanku kolejowego Gdynia Stocznia wojsko i milicja otworzyły ogień do zdążających do zakładu pracy stoczniowców, którzy posłuchali apelu wicepremiera PRL Stanisława Kociołka, aby wrócić do pracy. Zastrzelono 16 bezbronnych osób.
Tragicznym symbolem Grudnia '70 stało się zdjęcie pochodu niosącego na drzwiach ciało zastrzelonego młodego człowieka i pokrwawioną biało-czerwoną flagę – zamordowanym był osiemnastoletni Zbigniew Godlewski, pracownik Stoczni Gdyńskiej im. Komuny Paryskiej znany później z ballady jako Janek Wiśniewski.
"Chłopcy z Grabówka, chłopcy z Chyloni,
dzisiaj milicja użyła broni.
Dzielnieśmy stali, celnie rzucali,
Janek Wiśniewski padł.
...
Nie płaczcie matki, to nie na darmo!
Nad stocznią sztandar z czarną kokardą.
Za chleb i wolność, za nową Polskę
Janek Wiśniewski padł".
W trakcie Czarnego Czwartku w Gdyni wśród osiemnastu zastrzelonych mężczyzn było jedenastu robotników, sześciu uczniów i jeden student:
Brunon Drywa – 34 lata,
Jan Polechońki – 30 lat,
Marian Wojcik – 33 lata,
Apolinary Formela – 20 lat,
Zygmunt Gliniecki – 15 lat,
Zbigniew Godlewski – 18 lat,
Jan Kałużny – 21 lat,
Jerzy Kuchcik – 20 lat,
Stanisław Lewandowski – 26 lat,
Zbigniew Nastały – 17 lat,
Józef Pawłowski – 24 lata,
Ludwik Piernicki – 20 lat,
Zygmunt Polito – 24 lata,
Stanisław Sieradzan – 18 lat,
Jerzy Skonieczka – 15 lat,
Zbigniew Wycichowski – 20 lat,
Waldemar Zajczonko – 20 lat,
Janusz Żebrowski – 17 lat.
Cześć Ich Pamięci!
Dzień później 18 grudnia 1970 roku w Szczecinie przed stocznią zastrzelono dwóch robotników. Zakład rozpoczął strajk generalny. W ciągu kolejnych dni zastrajkowało ponad 100 przedsiębiorstw. Na ulicach Szczecina zginęło szesnaście osób.
Pretekstem do jednej z największych tragedii w powojennej historii Polski była wprowadzona tuż przed Świętami Bożego Narodzenia podwyżka cen na większość artykułów spożywczych. To doprowadziło do fali strajków i protestów, które rozpoczęły się 15 grudnia w Gdańsku m.in. podpaleniem Komitetu Wojewódzkiego PZPR. Robotnicze protesty opanowały całe Wybrzeże.
Płonący gmach KW PZPR przy Wałach Jagiellońskich w Gdańsku.
Fot: PAP/E. Pepliński
W czasie wydarzeń na Wybrzeżu zginęło 45 osób a rannych zostało 1165 z tego 154 w wyniku postrzałów. Aresztowano 146 osób. Władze przez wiele lat ukrywały liczbę ofiar a cenzura ograniczała wszelkie informacje na ten temat.
