Markowa jest szczególnym miejscem dla „Sprawiedliwych”. To tam mieszkali Józef i Wiktoria Ulmowie z dziećmi, którzy pomimo biedy i ryzyka, dali schronienie ośmiorgu Żydom. O fakcie ich ukrywania doniesiono jednak Niemcom, co poskutkowało zamordowaniem Żydów oraz całej Rodziny Ulmów. Historia ta stała się inspiracją do utworzenia Muzeum Polaków Ratujących Żydów podczas II wojny światowej im. Rodziny Ulmów w Markowej, by pokazać bohaterskie postawy Polaków, którzy w czasie okupacji niemieckiej pomagali Żydom, ryzykując życie swoje i swoich rodzin.  

To symboliczne miejsce nie mogło zostać pominięte podczas III Ogólnopolskiego Zjazdu Polaków ratujących Żydów, odbywającego się w tym roku na Podkarpaciu.

Dzień 19 października br. Szef Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych wraz z delegacją „Sprawiedliwych” rozpoczęli więc od modlitwy i złożenia kwiatów na grobie Rodziny Ulmów, a następnie oddania hołdu przy Tablicy Ofiar Holokaustu.

Uczestników Zjazdu powitała w Markowej Dyrektor Muzeum im. Rodziny Ulmów, dr Anna Stróż-Pawłowska:

Czekaliśmy na dogodny moment, aby otworzyć tu „Sad Pamięci”. Czy można wyobrazić sobie lepszą okoliczność, niż III Zjazd Polaków ratujących Żydów – otwarcie Sadu w obecności tych, którym ten Sad de facto jest dedykowany?

Natomiast Jan Józef Kasprzyk powiedział:

79 lat temu kończył się wspaniały czas niepodległej i odrodzonej Rzeczypospolitej. Dwa państwa odpowiedzialne za wybuch II wojny światowej, czyli narodowo-socjalistyczna niemiecka III Rzesza i bolszewicka Rosja przerwały niepodległość Polski. I wraz z agresją tych dwóch najeźdźców skończył się wspaniały czas istnienia państwa, które było oazą spokoju i darem gościnnym dla obywateli, wywodzących się z różnych kultur, religii i narodów.

79 lat temu rozpoczęła się kolejna odsłona trwającego, odkąd świat światem, wielkiego konfliktu dobra ze złem. Ci, którzy przerwali niepodległość Polski, Ci którzy skazali na Zagładę Żydów, Polaków, chcieli podeptać, wywrócić istniejący przez wieki ład, porządek zbudowany na podstawach cywilizacji chrześcijańskiej, cywilizacji łacińskiej. Niemcy Hitlera i Sowieci Stalina chcieli podeptać to, co Europa i świat tworzyli przez wieki.

Ojciec Święty Jan Paweł II mówił, że trwa wojna cywilizacji życia z cywilizacją śmierci. Wtedy, 79 lat temu była kolejna odsłona również tej wojny. Miejsce miłości do drugiego człowieka, do bliźniego miała zastąpić nienawiść. Miejsce życia miała zastąpić śmierć.

A te dwa państwa, które wywołały II wojnę światową, przyznały sobie uzurpacyjnie prawo decydowania o tym, że są państwa i narody lepsze i gorsze, że są narody, które nie mają prawa istnienia, tak jak naród żydowski. I kiedy rozpoczęła się ta wojna cywilizacji życia z cywilizacją śmierci, kiedy rozpoczęła się wojna dobra ze złem, Wy stanęliście po stronie Dobra. W tym odwiecznym konflikcie wybraliście świat wartości, w którym byliście wychowywani. Wybraliście dobro, wybraliście życie, chrześcijaństwo i dlatego nieśliście bezinteresowną pomoc tym, którzy skazani zostali na Zagładę, tym dla których miało nie być miejsca w porządku naruszonym przez narodowych socjalistów niemieckich.

W konflikcie dobra ze złem zawsze wygrywa dobro. Choć wydawać się mogło, te siedemdziesiąt parę lat temu, że tak już nigdy nie będzie, że zło zatriumfuje. Ale dzięki Wam Dobro zwyciężyło! To Wy byliście Rycerzami Dobra, Rycerzami Słusznej Sprawy, tym Orężem w ręku Boga, aby pokonać zło.

Za to Wam pragniemy podziękować. Każdy z nas dziękuje Wam za to, że w chwilach tragicznych ryzykowaliście swoje życie, nie wahając się stanąć po stronie wartości budujących naszą tożsamość chrześcijańską, łacińską.

W imieniu uczestników Zjazdu wyrazy wdzięczności za utworzenie symbolicznego „Sadu Pamięci”, jak również opiekę Państwa Polskiego nad „Sprawiedliwymi” przekazała Prezes Polskiego Towarzystwa Sprawiedliwych Wśród Narodów Świata, dr Anna Stupnicka-Bando.

Poświęcenia „Sadu Pamięci” dokonał abp Adam Szal, Metropolita Przemyski, po czym został odczytany Apel Pamięci a następnie oddana salwa honorowa. Wieniec przed Pomnikiem Rodziny Ulmów złożyła delegacja „Sprawiedliwych” z przedstawicielami władz państwowych i samorządowych.

Akcentem kończącym spotkanie w Markowej, a tym samym III Ogólnopolski Zjazd Polaków ratujących Żydów, było zwiedzanie Muzeum, które jest pierwszą w Polsce placówką muzealną, zajmującą się tematyką ratowania ludności żydowskiej na okupowanych ziemiach polskich podczas Zagłady.

Urząd do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych był współorganizatorem Zjazdu.

--

W 1939 roku w Markowej mieszkało 4300 Polaków i 120 Żydów. Większość mieszkańców żydowskiego pochodzenia została zamordowana w 1942 roku podczas niemieckiej akcji „Reinhardt”. Jednak dzięki pomocy polskich chłopów udało się uratować 21 z nich.

Zbrodnia na Ulmach – gdy cała rodzina została zamordowana wraz z ukrywanymi Żydami – stała się symbolem polskiej ofiary i męczeństwa podczas niemieckiej okupacji” – podaje Instytut Yad Washem

Józef i Wiktoria Ulmowie w 1995 roku zostali uhonorowani pośmiertnie tytułem Sprawiedliwi wśród Narodów Świata. W Watykanie toczy się proces beatyfikacyjny, obejmujący całą rodzinę.