Podstawa prawna
Przepisy regulujące zasady korzystania z domów pomocy społecznej w kraju zawarte są w ustawie z dnia 12 marca 2004r. o pomocy społecznej (t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 1283) oraz rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 23 sierpnia 2012 r. w sprawie domów pomocy społecznej (Dz. U. z 2012 r. poz. 964).
Kto może ubiegać się o miejsce w DPS
Prawo do umieszczenia w domu pomocy społecznej, w tym przeznaczonym dla kombatantów, przysługuje osobie wymagającej całodobowej opieki z powodu wieku, choroby lub niepełnosprawności, niemogącej samodzielnie funkcjonować w codziennym życiu, której nie można zapewnić niezbędnej pomocy w formie usług opiekuńczych. Osobę spełniającą powyższe kryteria powiatowe centrum pomocy rodzinie właściwe ze względu na miejsce zamieszkania kieruje do domu pomocy społecznej odpowiedniego typu. Sytuacje wyjątkowe rozpatrywane są indywidualnie.
Uprawnienia kombatantów, ofiar represji, działaczy opozycji antykomunistycznej i osób represjonowanych z powodów politycznych
Kombatantom i ofiarom represji przysługuje pierwszeństwo do środowiskowej opieki socjalnej w miejscu zamieszkania oraz uzyskania miejsc w domach pomocy społecznej, w szczególności w domach przeznaczonych dla kombatantów na podstawie art. 18 ustawy z dnia 24 stycznia 1991 roku o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 2039). Ubiegając się o miejsce w domu przeznaczonym dla kombatantów należy dodatkowo przedstawić zaświadczenie o przyznaniu uprawnień kombatanckich.
Działaczom opozycji antykomunistycznej i osobom represjonowanym z powodów politycznych przysługuje pierwszeństwo do środowiskowej opieki socjalnej w miejscu zamieszkania oraz uzyskania miejsc w domach pomocy społecznej na podstawie art. 12 ustawy o działaczach opozycji antykomunistycznej i osobach represjonowanych z powodów politycznych (Dz. U. z 2024 r. poz. 906.).
Typy domów pomocy społecznej
Domy pomocy społecznej, w zależności od tego, dla kogo są przeznaczone, dzielą się na domy dla:
1. osób w podeszłym wieku,
2. osób przewlekle somatycznie chorych,
3. osób przewlekle psychicznie chorych,
4. dorosłych niepełnosprawnych intelektualnie,
5. osób niepełnosprawnych fizycznie,
6. dzieci i młodzieży niepełnosprawnych intelektualnie.
Dom pomocy społecznej może być prowadzony w jednym budynku łącznie np. dla osób w podeszłym wieku oraz przewlekle somatycznie chorych lub osób przewlekle somatycznie chorych oraz osób niepełnosprawnych fizycznie.
Gdzie należy zgłosić zamiar zamieszkania w DPS
Wniosek o umieszczenie w domu pomocy społecznej należy złożyć w ośrodku pomocy społecznej właściwym ze względu na miejsce zamieszkania osoby zainteresowanej lub miejsce jej aktualnego pobytu.
Procedura postępowania
Do domu pomocy społecznej skierowanie następuje na podstawie:
1. pisemnego wniosku osoby ubiegającej się o skierowanie do DPS. Wniosek należy złożyć w ośrodku pomocy społecznej właściwym ze względu na miejsce zamieszkania lub aktualnego pobytu. Zadaniem ośrodka pomocy społecznej jest skompletowanie dokumentacji niezbędnej do wydania decyzji administracyjnej dotyczącej skierowania do DPS i ustalenia opłaty za pobyt,
2. wywiadu środowiskowego (rodzinnego) przeprowadzonego przez pracownika socjalnego ośrodka pomocy społecznej w celu ustalenia sytuacji zdrowotnej, rodzinnej i materialno-bytowej wnioskodawcy. Dotyczy to również osób zobowiązanych z mocy ustawy o pomocy społecznej do alimentacji (małżonek, zstępni przed wstępnymi). Wywiad środowiskowy powinien zawierać pisemne stwierdzenie braku możliwości zapewnienia usług opiekuńczych w miejscu zamieszkania przez rodzinę i gminę.
Opłata za pobyt w DPS
Pobyt w domu pomocy społecznej jest świadczeniem z pomocy społecznej, a rodzina jest zobowiązana do partycypowania w kosztach pobytu.
Obowiązani do wnoszenia opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej są w kolejności:
1. mieszkaniec Domu, nie więcej niż 70% swojego dochodu,
2. małżonek, zstępni przed wstępnymi – zgodnie z umową podpisaną z kierownikiem ośrodka pomocy społecznej:
a) w przypadku osoby samotnie gospodarującej, jeżeli dochód jest wyższy niż 300 % kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej, jednak kwota dochodu pozostająca po wniesieniu opłaty nie może być niższa niż 300 % tego kryterium,
b) w przypadku osoby w rodzinie, jeżeli posiadany dochód na osobę jest wyższy niż 300% kryterium dochodowego na osobę w rodzinie, z tym że kwota dochodu pozostająca po wniesieniu opłaty nie może być niższa niż 300% kryterium dochodowego na osobę w rodzinie,
3. gmina, z której osoba została skierowana do domu pomocy społecznej w wysokości różnicy między średnim kosztem utrzymania w DPS a opłatami wnoszonymi przez ww. osoby.
Uwaga: Małżonek, zstępni przed wstępnymi i gmina nie mają obowiązku wnoszenia opłat, jeżeli mieszkaniec Domu uiszcza opłatę w pełnej wysokości.
Według obowiązujących obecnie przepisów opłata za pobyt w domu pomocy społecznej naliczana jest, w wysokości nie wyższej niż 70 % dochodu. Dochód stanowi kwota netto świadczenia wyliczonego przez organ emerytalno-rentowy włącznie z przysługującymi dodatkami, w tym np. kombatanckim i pielęgnacyjnym. Ustalenie odpłatności, za pobyt w DPS znajduje się w gestii gminy, która może podjąć decyzję o całkowitym lub częściowym zwolnieniu z opłat osób zobowiązanych do ich wnoszenia (na ich wniosek), w szczególnie uzasadnionych przypadkach.
Od dnia 9 listopada 2017 roku weszły w życie znowelizowane przepisy ustawy o pomocy społecznej (art. 64b), dzięki którym samorządy mają prawo zwolnienia Członków Korpusu Weteranów Walk o Niepodległość RP z opłat za pobyt w DPS-ie bez konieczności spełnienia warunków ustawowych (dotychczasowy art. 64 ustawy o pomocy społecznej). Sam fakt przynależności do Korpusu Weteranów RP jest wystarczającą podstawą do zastosowania zwolnienia z opłat. Zwolnienie z opłat jest możliwe na wniosek lub z urzędu, całkowicie lub częściowo.
Przy podejmowaniu decyzji o całkowitym albo częściowym zwolnieniu członka Korpusu Weteranów Walk o Niepodległość Rzeczypospolitej Polskiej z opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej albo o odmowie zwolnienia brane są pod uwagę możliwości i sytuacja finansowa gminy.
W skład Korpusu Weteranów Walk o Niepodległość Rzeczypospolitej Polskiej wchodzą kombatanci posiadający uprawnienia z tytułu prowadzenia działalności kombatanckiej, o której mowa w art. 1 ust. 2, lub działalności równorzędnej z działalnością kombatancką, o której mowa w art. 2 pkt 2 lub 4-6 ustawy o kombatantach…
Działaczom opozycji antykomunistycznej oraz osobom represjonowanym z powodów politycznych przysługuje możliwość zwolnienia z opłat za pobyt w domu pomocy społecznej.
Samorządy mają prawo zwolnienia działaczy opozycji antykomunistycznej oraz osób represjonowanych z powodów politycznych z opłat za pobyt w domu pomocy społecznej. Zwolnienie z opłat jest możliwe na wniosek lub z urzędu, całkowicie lub częściowo. Przy podejmowaniu decyzji o całkowitym albo częściowym zwolnieniu działaczy opozycji antykomunistycznej oraz osób represjonowanych z powodów politycznych z opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej albo o odmowie zwolnienia brane są pod uwagę możliwości i sytuacja finansowa gminy.
Forma załatwienia sprawy
Termin i zasady załatwienia sprawy reguluje ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 572).
Decyzję administracyjną o skierowaniu do domu pomocy społecznej i decyzję ustalającą opłatę za pobyt wydaje organ gminy właściwej dla osoby ubiegającej się o przyjęcie.
Decyzję administracyjną o umieszczeniu w domu pomocy społecznej wydaje (na podstawie decyzji kierującej do DPS) organ gminy prowadzącej dom pomocy społecznej lub starosta powiatu, który prowadzi dom pomocy społecznej.
Od wyżej wymienionych decyzji przysługuje stronie odwołanie do Samorządowego Kolegium Odwoławczego w terminie czternastu dni od dnia doręczenia decyzji zgodnie z art. 129 § 1 i 2 kpa.
W razie niemożności umieszczenia w domu pomocy społecznej z powodu braku wolnych miejsc, powiadamia się osobę o wpisaniu na listę oczekujących oraz o przewidywanym terminie oczekiwania na umieszczenie.
Kto i w jakiej sytuacji może być zwolniony z opłat w DPS
Osoby wnoszące opłatę za pobyt w domu pomocy społecznej można zwolnić, na ich wniosek, częściowo lub całkowicie z tej opłaty, w szczególności jeżeli:
1. wnoszą opłatę za pobyt innych członków rodziny w domu pomocy społecznej, ośrodku wsparcia lub innej placówce,
2. występują uzasadnione okoliczności, zwłaszcza długotrwała choroba, bezrobocie, niepełnosprawność, śmierć członka rodziny, straty materialne powstałe w wyniku klęski żywiołowej lub innych zdarzeń losowych,
3. małżonkowie, zstępni, wstępni utrzymują się z jednego świadczenia lub wynagrodzenia,
4. osoba obowiązana do wnoszenia opłaty jest w ciąży lub samotnie wychowuje dziecko.
W przypadku pytań i wątpliwości, szczegółowych wyjaśnień udzieli ośrodek pomocy społecznej właściwy ze względu na miejsce zamieszkania zainteresowanej osoby.
