6 września 2018 r. w siedzibie lubelskiego oddziału Instytutu Pamięci Narodowej odbyła się debata „Piłsudski i Dmowski – dwie wizje niepodległej Polski”. W debacie wziął udział Szef Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych Jan Józef Kasprzyk, prof. dr hab. Zbigniew Zaporowski oraz dr hab. Tomasz Panfil.

Przed rozpoczęciem debaty Szef UdSKiOR otworzył wraz z Wojewodą Lubelskim Przemysławem Czarnkiem przygotowaną przez IPN wystawę „Powstała, by żyć”.

Drogowskazami, nauczycielami byli wielcy ojcowie naszej niepodległości – Józef Piłsudski, Roman Dmowski, Józef Haller, Ignacy Daszyński, Wojciech Korfanty, Ignacy Jan Paderewski. Te drogi były bardzo różne – prowadziły przez wszystkie fronty I wojny światowej, prowadziły przez gabinety i dyskusje dyplomatyczne, polityczne, ale zmierzały do jednego celu – do tego, aby Polska po blisko półtorawiekowej niewoli wróciła znów na mapy świata – powiedział podczas otwarcia wystawy Minister Kasprzyk.

Ojcowie naszej niepodległości mieli w sobie bardzo głęboko zakorzenione poczucie służby narodowi. Oni mieli bardzo głęboko w sobie zakorzeniony etos służby. I to jest apel do nas wszystkich – musimy odbudować etos służby Polsce, służby państwu. Służby bezinteresownej. Jeżeli nam się to uda tak jak pokoleniu roku 1918, możemy śmiało, odważnie i z nadzieją patrzeć w przyszłość naszej ojczyzny – dodał Szef Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych.

Ekspozycja powstała w ramach obchodów 100. rocznicy odzyskania niepodległości przez Polskę i ukazuje proces odbudowy polskiej państwowości po latach zaborów jako sumę wysiłków i dążeń ówczesnych Polaków – przedstawicieli różnych klas społecznych i o różnych poglądach politycznych. Zarówno żołnierzy walczących na wielu frontach I wojny światowej, jak i polityków, działaczy społecznych, nauczycieli i artystów. Wystawa przedstawia wysiłek zbrojny rozpoczęty w sierpniu 1914 roku, a także proces odrodzenia państwa polskiego rozpoczęty w listopadzie 1918 r. Na ekspozycję składają się archiwalne zdjęcia, plakaty i mapy, którym towarzyszą cytaty z wypowiedzi uczestników ówczesnych wydarzeń – m.in. Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego i premiera Wincentego Witosa.

Piłsudskiego i Dmowskiego dzieliło bardzo wiele. Chociaż mieli różne wizje drogi do Niepodległości, jak i tego, jak potem Niepodległa Polska ma wyglądać, to te drogi doskonale się uzupełniły. Doprowadziły do wspólnego celu i dały możliwość Polsce wybicia się po półtorawiekowej niewoli na Niepodległość – mówił Szef UdSKiOR Jan Józef Kasprzyk podczas debaty w siedzibie lubelskiego oddziału IPN.

Jeżeli mówimy o wkładzie Józefa Piłsudskiego w odzyskanie przez Polskę niepodległości, w te lata poprzedzające rok 1918, to jest w dużej mierze obudzenie tej wiary w to, że mogą wydarzyć się rzeczy, które z pozoru wydają się niemożliwe. Podobnie ducha narodu w swoim próbował w swoim obozie Roman Dmowski. Zarówno jeden, jak i drugi dostrzegali to ogromne niebezpieczeństwo, które pojawiło się po Powstaniu Styczniowym – całkowitego uśpienia, a tym samym zatracenia jakiejkolwiek szansy na zryw ku wolności – wspomniał Minister Kasprzyk.

Po zakończeniu debaty odbył się pokaz filmu „Polska Góra była ich redutą. Kostiuchnówka 1916” w reżyserii Leszka Wiśniewskiego, opowiadającego o trzydniowym i okupionym poważnymi stratami starciu Legionów Polskich z przeważającymi siłami 100. rosyjskiej Dywizji Piechoty w lipcu 1916 roku. Zaprezentowano też wystawę „Józef Piłsudski w Lublinie” oraz odbył się konkurs historyczny dla młodzieży.