W dniu 3 października 2018 roku Szef Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych Jan Józef Kasprzyk wziął udział w uroczystości 100-lecia Archiwum Akt Nowych. Obchody zainaugurowano w Klubie Dowództwa Garnizonu Warszawa.

Na wystawie zaprezentowane zostały dokumenty, fotografie, obiekty artystyczne obrazujące starania osób, grup społecznych, formacji paramilitarnych działających na przestrzeni od początku dwudziestego wieku do chwili uzyskania przez Polskę niepodległości w 1918 roku.

Dr Tadeusz Krawczak, dyrektor Archiwum Akt Nowych podkreślił, że to jedno z trzech archiwów państwowych o charakterze centralnym. Powstało pod koniec lipca 1918 r., na mocy dekretu naczelnika państwa Józefa Piłsudskiego. Początkowo nosiło nazwę Archiwum Wojskowe i podlegało Ministerstwu Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego. Archiwum to miało zabezpieczyć dokumentację po wojskowych władzach okupacyjnych niemieckich i austriackich z lat 1915-1918.

Podczas uroczystości byliśmy świadkami wręczenia odznaczeń państwowych dla pracowników Archiwum Akt Nowych oraz medalu „Pro Bono Poloniae”. Minister Jan Józef Kasprzyk jako Szef Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych, zwrócił się do zgromadzonych:

Józef Piłsudski doskonale wiedział, jak ważne jest gromadzenie, przechowywanie, a potem udostępnianie materiałów źródłowych. Dawał temu wyraz choćby w swoich dwóch wypowiedziach, które chciałbym przytoczyć, a które myślę, że są też wskazówką i drogowskazem działania współcześnie Archiwum Akt Nowych, jego dyrekcji i pracowników.

Pierwsze zdanie to słowa Józefa Piłsudskiego skierowane przede wszystkim do tych, którzy historią zajmują się zawodowo. Otóż Marszałek powiedział: piszcie historię, bo inni zrobią to za was i zrobią to źle. Myślę, że to zdanie też w jakimś sensie przyświecało Naczelnikowi Państwa, kiedy powoływał to Archiwum. Dlatego, że bez dokumentów, bez źródeł nie można napisać historii, a jeżeli ktoś się tego podejmie, to zrobi to źle.

Minister przytoczył też drugą wypowiedź Marszałka: Naród, który traci pamięć, przestaje być narodem. Staje się zbiorowiskiem ludzi czasowo zajmujących dane terytorium.

Bardzo serdecznie chciałbym państwu podziękować za to, że dbając o to, co zostało wytworzone w przeciągu ostatnich stu lat, zbierając, magazynując, konserwując, udostępniając badaczom, historykom ten wielki dorobek, dbają Państwo tym samym o pamięć, abyśmy byli narodem, a nie tylko zbiorowiskiem ludzi, które tylko czasowo zajmuje dane terytorium. Dziękuję również za to, że dbacie Państwo o naszych Weteranów, Kombatantów, o Weteranów walk o niepodległość Rzeczypospolitej Polskiej. Archiwum jest tym miejscem, gdzie Kombatanci mogą się spotykać.

Na uroczystości obecny był m.in. wicepremier, minister kultury i dziedzictwa narodowego Piotr Gliński, który podkreślił, że archiwum Akt Nowych to placówka niezwykle zasłużona dla państwowej służby archiwalnej, jedno z trzech głównych archiwów o charakterze centralnym.

Dbałość o te wyjątkowe i unikatowe pamiątki przeszłości, tak ważne dla wspólnoty narodowej, to zaszczytna powinność i zadanie władz państwowych, ale w szczególności archiwów oraz pracujących tu archiwistek i archiwistów jako kustoszy tego dziedzictwa.